chú thích 19

(1) GKL: Bản dịch Anh ngữ của George Kin Leung, The Lone swan, The Commercial Press, Limited, Shanghai, China, 1934.
(2) Dream Song 36, poem of John Berryman:
The high ones die, die. They die. You look up and who's there?
—Easy, easy, Mr Bones. I is on your side.
I smell your grief.
—I sent my grief away. I cannot care
forever. With them all align & again I died
and cried, and I have to live.
—Now there you exaggerate, Sah. We hafta die.
That is our 'pointed task. Love & die.
—Yes; that makes sense.
But what makes sense between, then? What if I
roiling & babbling & braining, brood on why and
just sat on the fence?
—I doubts you did or do. De choice is lost.
—It's fool's gold. But I go in for that.
The boy & the bear
looked at each other. Man all is tossed
& lost with groin-wounds by the grand bulls, cat.
William Faulkner's where?
(Frost being still around.)
http://www.eliteskills.com/analysis_poetry/Dream_Song_36_The_high_ones_die_die_They_die_by_John_Berryman_analysis.php
(3) La vérité exprimée sans compromis: Moby Dick, Herman Melville (1819-1891).
(4) Why one has to raise up your dead: excerpts from The Brothers Karamazov by Fyodor Dostoevsky, "Why, one has to raise up your dead, who perhaps have not died after all."
http://www.bluffton.edu/~bergerd/classes/las400/handouts/karamazov/book5chapter03.html
(5) ngậm miệng: nguyên văn kim nhân giam khẩu 金人 緘口. Hình dung nói năng thận trọng. ◇Khổng Tử gia ngữ 孔子家語: Khổng Tử quan Chu, toại nhập Thái Tổ Hậu Tắc chi miếu, miếu đường hữu giai chi tiền, hữu kim nhân yên, tam giam kì khẩu, nhi minh kì bối viết: "Cổ chi thận ngôn nhân dã." 孔子觀周, 遂入太祖后稷之廟, 廟堂右階之前, 有金人焉, 三緘其口, 而銘其背曰: "古之慎言人也." (Quan Chu 觀周) Khổng Tử thăm viếng nước Chu, tới miếu Thái Tổ Hậu Tắc, trước thềm có tượng đúc bằng đồng, miệng bịt chặt ba lớp,  bèn khắc chữ trên lưng rằng: "Người xưa thận trọng lời nói như thế đó."
(6) vient le chant: M. F. PRUDENT CAZEAU PRÊTRE-MISSIONNAIRE
Alors vient le chant du Te Deum, le chant de l'action de grâces, hymne d'amour et de reconnaissance envers l'adorable Trinité. Oh ! la plume ne saurait redire les transports de l'âme du jeune lévite, après sa première messe ! Ce sont de ces choses célestes, pleines de douceur et de suavité, que les Anges et les Saints expriment par l'éternel hozannah, mais que les mortels ne savent que bégayer.
https://archive.org/stream/mfprudentcazeaup00np/mfprudentcazeaup00np_djvu.txt
(7) Diotima: nữ triết gia cổ Hi Lạp mà Socrate đã dẫn giải tư tưởng trong bài diễn văn về Tình Yêu (Eros) nhân cuộc lễ hội Banquet (Συμπόσιον, Sumpósion, Platon, năm 380 trước Công Nguyên).
(8) Dante Alighieri (1265-1321): thi sĩ, văn sĩ và chính trị gia Ý Đại Lợi, tác giả tập Divina Commedia.
(9) Beatrice Portinari: nhân vật chính trong tập Divina Commedia, được coi là người yêu lí tưởng của Dante Alighieri. Cf. http://fr.wikipedia.org/wiki/Beatrice_Portinari 

Dante và Beatrice gặp nhau lần thứ hai, tranh của Henry Holiday (1839-1927).

(10) Cosima Liszt (1837-1930): con gái của Franz Liszt và vợ thứ hai của Richard Wagner.
(11) Canzoniere, Francesco Petrarca (Arezzo,1304-1374)